پنج عنصر اصلی موسیقی
یک موسیقی را انتخاب کنید. آنکه مورد علاقه شماست و در اکثر اوقات در تمامی حالات روانی به آن گوش می دهید. وقتی عصبانی هستید وقتی شاد هستید، غمگین، استرس فراوان دارید و نگران هستید.
همه ی انسان ها یک موسیقی مورد علاقه دارند یا حتی شاید زمانی که از آنها بپرسید موسیقی مورد علاقه تان چیست اسمی از نام آن آهنگ نیاورند ولی در هر شرایطی زمانی که آن موسیقی بخصوص را برایشان پخش کنید غیر ممکن است که تقاضای رد کردن و تغییر موسیقی را داشته باشند.
حال بیایید بررسی کنیم چرا تمامی این انسان ها یک قطعه موسیقی در دل و جان شان نقش بسته است، با هر حالت روانی که داشته باشند به آن گوش می کنند و هیچ وقت از شنیدن آن خسته نمی شوند.
پنج عنصر اصلی در هر قطعه موسیقی شامل ملودی، ریتم، ترانه، فرم و هارمونی می باشد.
هر کدام از این پنج بخش مهم هر قطعه موسیقی به شکلی در یک موسیقی دخیل هستند.
اینکه کدامین یک به ذوق و سلیقه شما نزدیک هستند میزان رضایت شما و علاقمندی تان به آن قطعه را مشخص می کند. تهیه کنندگان بزرگ موسیقی، که تیم های پژوهشی گسترده ای برای بازارهای جهانی موسیقی تشکیل داده اند، بخوبی می دانند بازار عام موسیقی و حتی مخاطبان تخصصی موسیقی در هر دوره ای چه میزان از این پنج عنصر را لازم دارند. با چه محتوایی و چه فرمی!
این موضوع اصلی ساخت و آهنگسازی یک موسیقی است. به همین ترتیب نیز تنظیم کنندگان در انتخاب سازبندی ها گام بر می دارند. حال بیایید به ترتیب شروع کنیم.
1- ملودی
ملودی همان نحوه ی خواندن یک شعر است. این ساده ترین و ابتدایی ترین تعریفی است که می توان از ملودی داد. شما یک مصراع از یک بیت را انتخاب کنید. آن را با صدای بم بخوانید یا زیر، در خواندن تان تحریر بدهید یا نه، صدای خود را در آخرین کلمات بم کنید، به صورت پیانو و یا گلیساندو بخوانید، تمام اینها ملودی یک قطعه را مشخص می کند.
عینا تصور کنید زمانی که حتی ترانه ای در دست آهنگساز نیست، او با نت های موسیقی با شما صحبت می کند. بالا و پایین رفتن نت ها، تکرار بعضی از میزان ها، سکوت ها، بالا و پایین رفتن عمدی صدای سازها، تمامی این ها ملودی موسیقی را مشخصی می کند.
خیلی عامیانه اگر صحبت کنیم باید بگوییم، ملودی همان صدایی است که شما با دهان تان در می آورید در مورد یک آهنگ. این صدا می تواند جدید باشد و تبدیل به صدای سازها شود و می تواند همان آهنگ مورد علاقه شما باشد که حال دارید بخاطر شدت علاقه تان با صدای حنجره می نوازید.
2- ریتم
خیلی آشناست چرا که نه تنها در موسیقی بلکه در زندگی خود در تمام 24 ساعت با ریتم سر و کار دارید. در راه رفتن، در ضرب دم و بازدم تنفس خود، در دویدن در پارک، در نوشتن و … تمامی اینها ریتم است. ریتم در موسیقی نیز به همین شکل است که باید بسیار منظم و دقیق حفظ شود. آهنگسازان بسیاری نیز وجود دارند که همین ریتم را در یک قطعه موسیقی بارها تغییر می دهند. شروع قطعه بایک ریتم است، در وسط قطعه دو بار تغییر ریتم می دهند و در آخر قطعه هم باز تغییر ریتم می دهند.
3- فرم
ژانر یک موسیقی فرم در موسیقی شناخته می شود. پاپ pop ، جز Jazz، راک Rock، بلوز Blues، آر اند بی R&B و چندین سبک دیگر. ناگفته نماند که بسیاری از سبک ها به مرور زمان و براساس پیشرفت های مختلف تکنولوژی شاخه های دیگری پیدا کردند. مانند راک که امروز نزدیک به پنج زیر شاخه دارد.
همین عواملی که باعث زیر شاخه ها شدند، مهاجرانی که به کشورهای اروپایی و آمریکا مهاجرت کردند باعث بوجود آمدن سبک های تلفیقی نیز شدند. تلفیقی یا fusion که بر اساس تلفیق دو سبک مشخص و مجزا به وجود می آید. کاری که این مهاجران را انجام می دادند عموما تلفیق موسیقی کلاسیک یا فولکلور محله ها و شهرهای کشورهای خودشان با کشور مهاجرت کرده بودند. از جمله تلفیق های بسیار خوبی که بین موسیقی سنتی ایران یا درست تر موسیقی ملی ایران با سبک راک و جز انجام شده است.
4- ترانه
ترانه که به اصطلاح غلط همان شعری که بر روی ملودی قرار می گیرد گفته می شود. دلیل اصلی اینکه این اشتباه همیشه صورت می گیرد عدم شناخت کافی از تفاوت بین شعر و ترانه در مخاطبان موسیقی است. شعر در ادبیات ایران وزن های عروضی مشخص و تعریف شده ای دارد. همینطور در شعر نو و سپید نیز قوانین خاصی تعریف شده است و حتی تعدادی از صاحب نظران محتوایی که در هر فرم از شعر باید بیان شود هم مشخص نموده اند. بر اساس این نوع دیدگاه شما حق بیان یکسری از موضوعات به عنوان مثال غم فراق معشوق را نمی توان در قصیده بیان کرد. که توسط برخی از شعرا رعایت شده و برخی هم خیر. موضوع اینجاست که در عنوان کلمه شعر تمام این قوانین وجود دارد. قافیه محل مشخصی دارد، رعایت آن و حتی تکرار یک بیت نیز قوانین خاصی در نوع ترجیع بند دارد.
اما ترانه متفاوت است. در ترانه شما می توانید قوانین شعر را رعایت کنید و هم می توانید رعایت نکنید. این در اختیار ترانه سراست. حتی ترانه شما می تواند قافیه هم نداشته باشد. تنها نکته مهم در ترانه، داشتن وزنی ملودی گونه است. به گونه ای که بتوان آن را بر روی یک ملودی ساخته شده قرار داد. یا بتوان براساس مصوت ها و وزنی که در هر جایی از ترانه قرارداده شده است آهنگی ساخت. متفاوت بودن سبک ها، و ریتم های موجود باعث شده است که کار ترانه سراها سخت باشد. برای همین می بینید که ترانه سراهای حرفه ای در سبک پاپ موسیقی ایران به تعداد انگشتان دست هم نمی رسند. حفظ محتوای ترانه، حفظ ریتم و وزن و انتخاب درست کلماتی که با وزن آهنگ مطابقت داشته باشد از سخت ترین کارهای یک ترانه سراست. در شعر تعداد لغاتی که شاعر می تواند برای حفظ وزن عروضی آن انتخاب کند بسیار زیاد است. اما در ترانه، ترانه سرا باید کلمه ای را انتخاب کند که وزن آهنگ ساخته شده بهم نخورد. این کلمه می تواند حتی ربطی به وزن مصراع های قبلی نداشته باشد، از طرفی باید در ارتباط تمام با بیان و محتوای کل ترانه باشد.
مسئله مهم تر در ترانه سرایی کم بودن زمان و حجم مطلبی است که باید رسانده شود. در یک قطعه ۵ دقیقه ای که حداکثر ۳ الی به سختی ۴ دقیقه از آن کلام دارد. ترانه سرا باید تمام مطلب خود را به مخاطب برساند ضمن حفظ موارد گفته شده.
5- هارمونی
موضوع اصلی و بسیار پیچیده در بازار موسیقی امروز هارمونی است. در دنیای امروز موسیقی شما آهنگسازان زیادی می شناسید. اما اگر دقت کنید شخص تنظیم کننده در بسیاری از قطعات موسیقی معمولا مشابه است. هارمونی که در قسمت تنظیم یک آهنگ قرار می گیرد کار بسیار مشکلی است که لزوما یک آهنگساز توانایی آن را ندارد. عده ای تخصص آهنگسازی دارند و عده ای هم تنها تخصص تنظیم و هارمونی. اما هارمونی چیست؟
دقت کرده اید که در یک موسیقی صداهایی در یک تم خاص می شنوید. مثلا ویولن، گیتار بیس، گیتار آکوستیک و کیبورد در حال نواختن تعدادی نت یکنواخت هستند که تکرار می کنند. و همین تجمیع این چند ساز که باهم نت های مشابه ای می زنند یک تم خاص در پیش زمینه آهنگ ایجاد می کنند. در روی این تم خاص صدای یک ساز گیتار الکتریک با ترانه و خواننده ای که می خواند همسان می شود. در واقع گیتار الکتریک همان نت هایی را می زند که شما با دهان خود به صدا در می آورید. بنابراین گیتار الکتریک دارد ملودی را می نوازد که با تغییرات صدا خواننده نت های خود را تغییر می دهد. اما آن چهار ساز در حال نواختن نت هایی هستند که از لحاظ ملودیک هیچ ارتباط وزنی با وزن ترانه ندارند ولی با اوکتاو صدا خواننده و محتوایی که در ترانه هست همخوانی دارد. در واقع تم در یک آهنگ را هارمونی تعیین می کند. این یکی از پیچیده ترین اصولی بود که به هیچ وجه در قالب کلمات نمی توان از آن صحبت کرد و امیدوارم توانسته باشم بحث هارمونی را درست توضیح داده باشم.
نتیجه گیری
اکنون که این 5 عنصر اصلی آهنگسازی، تنظیم و ترانه سرایی یک قطعه را دریافتید، حال به سراغ آهنگ مورد علاقه تان بروید و آن را تحلیل کنید. ببینید از هرکدام از این بخش های اصلی شما علاقمند به چه نوع اصولی هستید. این میزان از علاقه شما و انتخاب شما در نوع هر کدام از این ۵ عنصر باعث بوجود آمدن آن قطعه ای می شود که شما به آن علاقه پیدا می کنید.
شاید خیلی از موسیقی ها را شنیده اید که ۴ بخش اصلی آن ها را خیلی دوست دارید. اما هارمونی ای که سازها در حال ایجاد تم برای آن آهنگ هستند را دوست ندارید. این همان سختی تنظیم و ساخت یک هارمونی برای یک قطعه است که به جای آنکه آن آهنگ را برای شما دلنشین کند از آن زده شده اید.
نویسنده: پدرام بهاآبادی
بنیانگذار و مدیر مسابقات استعدادیابی موسیقی ایران
Author: Pedram Bahaeabadi
Founder and Chairman at Iran Music Talent
